Hasta soruyor:
Hocam, ben çölyak değilim ama gluten bana dokunuyor olabilir mi?
Benim cevabım:
Evet, olabilir. Çünkü bilimsel olarak tanımlanmış bir durum var: Çölyak dışı gluten duyarlılığı (Non-Celiac Gluten Sensitivity – NCGS).
Gluten, son yıllarda en çok tartışılan besin bileşenlerinden biri. “Çölyak hastalığı yoksa glutenin hiçbir zararı olmaz” diyenler kadar, “Gluten herkese zararlıdır” diyenler de var. Gerçek şu ki işin bu kadar siyah–beyaz olmadığını artık biliyoruz.
Çölyak Olmadan da Gluten Hassasiyeti Olabilir
Tıpta “Çölyak dışı gluten duyarlılığı (Non-Celiac Gluten Sensitivity – NCGS)” adı verilen bir durum tanımlandı. Bu kişilerde çölyak testleri negatiftir, yani bağırsaklarda çölyak hasarı görülmez. Ama gluten tükettiklerinde:
- Şişkinlik, gaz, kabızlık veya ishal,
- Baş ağrısı, yorgunluk, “beyin sisi”,
- El–ayaklarda uyuşma, denge sorunları veya ataksi
gibi hem bağırsak hem de sistemik şikâyetler ortaya çıkabilir. Bu belirtiler glutensiz diyetle gerileyebilir.
Peki Neden Rahatlıyoruz?
Gluteni bıraktığınızda sadece ekmekten vazgeçmiş olmuyorsunuz. Çoğu paketli gıdayı da azaltmış oluyorsunuz. Böylece sebze, bakliyat, doğal beslenmeye yöneliyorsunuz. Bu değişiklik bile tek başına birçok kişide iyileşme sağlayabilir.
Bilimsel çalışmalar ayrıca şunu da gösteriyor: Buğdayın içindeki sadece gluten değil, FODMAP’ler (fermente olabilen kısa zincirli karbonhidratlar), amilaz-tripsin inhibitörleri (ATI) ve bazı katkı maddeleri de sindirim sorunlarına katkıda bulunabilir. Yani rahatlamanın sebebi yalnızca gluteni kesmek değil; başka rahatsızlık verici bileşenlerden de uzaklaşmak olabilir.
Dikkat: Takıntıya Dönüşmesin
Glutensiz diyet herkes için gerekli değildir. Bilinçsiz şekilde uygulanırsa beslenme dengesizleşebilir. Ancak şu da bir gerçek: Çölyak olmayan bazı kişilerde bile glutensiz beslenme, yaşam kalitesini belirgin şekilde artırabilir.
Sonuç
“Çölyak yoksa gluten zararsızdır” demek doğru değil. Sağlık çok kişisel bir deneyimdir. Birine iyi gelen, diğerine gelmeyebilir. Eğer gluten veya buğday ürünleri tükettiğinizde şikâyetleriniz oluyorsa, bunu göz ardı etmeyin. Dilerseniz birlikte değerlendirerek size en uygun beslenme yolunu bulabiliriz.
