Kemik yoğunluk ve kalitesinde azalma ile seyreden bir hastalıktır. Kemik erimesindeki asıl tehlike kemik kırığı oluşma riskinde artıştır. Özellikle kalça, omurga ve el bilek kırıkları sıklıkla görülmektedir.
Kemik Erimesi Nedir?
Kemik kaybı sessizce oluşur ve zaman içinde de kötüleşir. İlk kırık oluşana kadar da genelde bulgu vermez. İleri kemik erimesi olan kişilerde basit bir eğilme hareketi veya öksürme ile bile kırık oluşabilir. Oluşan kırıklar neticesinde devamlı ağrı olması ve de bağımsız, kendi kendine yetebilen bireyin başkasının yardımına bağımlı hale gelmesi nedeniyle ciddi bir sağlık sorunu oluşmaktadır. Omurga kırığı oluştuğunda başlangıçta yeni başlamış şiddetli bir ağrı olsa da zaman içinde künt bir ağrıya dönüşüp devamlı ağrı haline dönüşebilir.
Kemik erimesi dünya çapında ikiyüz milyondan fazla kişiyi etkilemektedir. Üç kadından birinde ve sekiz erkekten birinde kemik erimesi gelişmektedir.
Kemik yaşayan bir dokudur ve devamlı yıkım ve yapım döngüsü içerisindedir. Tüm kemik dokumuzun %8-10’u her yıl yenilenmektedir. Kemik yapım ve yıkımı arasında dengesizlik olduğunda kemik erimesi oluşmaktadır. Kemik yıkımı yapımından fazla olduğunda kemik erimesi oluşmakta ve kırılganlık artmaktadır.
Doruk kemik kütlesine ulaşabilmek için sağlıklı beslenmek, yeterli kalsiyum ve D vitamini alyor olmak ve fiziksel aktivite önemlidir. Kemik kütlesinde genel olarak erkeklerde 50’li yaşlardan itibaren, kadınlarda ise 40’lı yaşlardan itibaren azalma başlamaktadır. Menopoz sonrasında östrojen eksikliği kemik erimesinde önemli bir rol oynamaktadır.
Kemik Erimesinin Semptomları Nelerdir?
Erken dönemde kemik erimesi genellikle bulgu vermez. Bu nedenle “sessiz hastalık” olarakta adlandırılır. Kemik erimesinde kırık oluşumu ile bulgular kendini gösterir. Kemik erimesi olan bir hastada kırık oluşumu için bir travma olması gerekmez.
- Kırılmış omur nedeniyle oluşan sırt ağrısı
- Zaman içerisinde boyda kısalma
- Öne eğik (kifotik) duruş
- Kemiklerde çok kolay kırılma olması
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Aşağıdaki durumlardan biri mevcutsa doktorunuzla kemik eirmesi hakkında mutlaka konuşmalısınız:
- Eğer erken menopoz söz konusu ise
- Şayet uzun süreli kortikosteroid kullanımınız varsa
- Ailenizde kalça kırığı hikayesi varsa
Yaygın Kemik Erimesinin En Sık Nedeni Nelerdir?
Yaşlılığa bağlı kemik erimesi ve menopoz sonrasında oluşan kemik erimesi en sık nedenleridir.
Kemik Erimesi Risk Faktörleri Nelerdir?
Kemik dokusunun kalitesini etkileyen iç ve dış pek çok faktör vardır. Kemik erimesi herkeste görülebilmektedir, ancak özellikle menopoz sonrasında kadınlarda daha hızlı bir kemik döngüsü söz konusu olmaktadır.
- İleri yaş
- Kadın olmak
- Zayıf olmak
- Erken menopoz (doğal veya cerrahi)
- Uzun süreli adet görmeme öyküsü
- Yeme bozuklukları (özellikle anoreksi)
- Bazı hastalıklar (inflamatuar barsak hastalığı, romatoid artrit, lupus, diyabet, hipertroidizm, vb.)
- Belirli ilaçlar (kortizon kullanımı, epilepsi ilaçları, yüksek doz troid hormonu, vb.)
- Düşük kalsiyum alınması
- Vitamin D yetersizliği
- Yüksek kafein alınması
- Alkolizm
- Yetersiz fiziksel aktivite, immobilite
- Sigara içmek
- Düşmeler
Kemik Erimesi Teşhisinde Nasıl Bir Yol İzlenmektedir?
Kemik erimesi için risk faktörleri olan kişilerin doktorlarına başvurması ve kemik erimesi açısından tetkik edilmesi gereklidir. Tüm kadınların menopoz sonrasındaki ilk 5 yıl içinde kemik erimesi açısından değerlendirilmesi ve kemik ölçümü yapılması önerilmektedir. Devamında da 2-5 yılda bir kemik erimesinin yeniden değerlendirilmesi gerekir.
Kemik erimesi değerlendirirken yapılacak işlem sadece kemik ölçümü yapmak değildir. Hastanın risk faktörlerinin değerlendirilip kemik erimesine yol açabilecek diğer hastalıkların varlığı araştırılmalı, gerekli kan tetkikleri yapılmalıdır. Hastanın 10 yıllık kırık geçirme olasılığı değerlendirilerek ilaç başlanması gerekliliğine karar verilmelidir.
Daha önce kırık geçirmiş bir hastada ilaç başlanma kriterleri kırık geçirmemiş hastadan daha farklıdır. O yüzden hastanın kırık hikayesi oldukça önemlidir. Hastalarımızda sessiz kırık olma ihtimali olabileceğinden omurganın yan grafilerinin çekilmesi gerekebilir.
Kemik ölçümü yöntemi olarak daha çok DEXA (Dual Energy X-Ray Absortiometry) cihazı kullanılmaktadır. Ancak ileri yaştaki hastalarımızda kireçlenmeye, aşırı omurga eğriliğine, kırığa veya kalça protezi gibi ameliyatlar nedeniyle kemik ölçümü sonucu yanlış netice verebilmektedir. Bu hastalarımızda QCT yöntemi ile kemik ölçümü yapılması bizi doğru neticeye ulaştıracaktır.
Kemik Erimesini Önlemek İçin Neler Yapılmalı?
- Anne karnından başlayarak kalsiyumdan zengin beslenme
- D vitamininin yeterli düzeyde tutulması
- Fiziksel olarak aktif yaşam sürmek
Kemik Erimesi Tedavisinde Neler Yapılmaktadır?
Tedavide asıl amaç kırık oluşumunun önlenmesi, ağrının azaltılması ve fonksiyonun korunmasıdır. Kemik erimesi tedavisi sadece ilaç tedavisi değil, fizik tedavi, psikolojik destek ve egzersiz tedavisi de yer alır.
- Yeterli kalsiyum ve D vitamini alınması
- Kişiye özel düzenlenmiş egzersiz programları
- İlaç tedavisi
- Kalsiyum ve D vitamini
- Ağrı kesiciler (Kırık varlığında)
Kemik Erimesi Tedavisinde Kullanılan İlaçların Yan Etkileri Var Mıdır?
Yan etkisi olmayan ilaç yoktur. Sahte ilaç aldığımızda bile bulantı, kusma, karın ağrısı gibi yan etkiler bildirilmektedir. İlacı aldığımızda gözlemlenen şikayetler sahte ilaca göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha fazla oranda gözleniyorsa yan etki olarak değerlendirilir.
Günümüzde kemik erimesinde kullanılan ilaçların başında bifosfonat grubu ilaçlar gelmektedir. Bu grupta haftalık, aylık, 3 aylık ve yıllık olarak kullanılan farklı moleküller vardır. Ağız yoluyla kullanımda özellikle mide ve barsak sistemi ile ilgili yan etkiler, grip benzeri bulgular, kırık iyileşmesinde gecikme, böbrek fonksiyonlarında bozulma, kan kalsiyum değerlerinde düşme daha sık gözlenen yan etkilerdir. Nadir gözlenen yan etkiler arasında çene osteonekrozu gelişimi, atrial fibrilasyon, atipik kırıkların oluşması ve özefagus kanseri olarak bildirilmiştir.
Bifosfonatlar dışında Selektif Estrojen Reseptör Modulatörleri, Denosumab ve Paratiroid hormon ve analogları da tedavide kullanılmaktadır.
İlaç seçiminde hastanın yaşı, cinsiyeti, menopoz yaşı, doğum sayısı, kemik ölçüm sonucu, kırık hikayesi, ailede kırık hikayesi, daha önce geçirilmiş hastalıklar ve kullanılan ilaçlar, sigara kullanımı, beslenmede yeterli kalsiyum ve D vitamini alıp almaması gibi pek çok faktör göz önğnde bulundurulmaktadır. İki bölgede veya daha fazla kırığı olan ve kemik ölçümü sonucunda “-3,5 ve altında T skoru “ saptanan hastalarımızda tedaviye Paratiroid hormon ve analogları ile başlamak daha etkin olmaktadır.
Kemik Erimesinden Korunmak İçin Neler Önerirsiniz?
Kemik erimesinden birincil korunmada büyüme döneminde kemiklerimizin tam gelişmesi için yeterli kalsiyum, D vitamini ve protein içeren bir beslenmemizin olmasının yanı sıra kemiklere yük bindiren düzenli fiziksel aktivite gereklidir. Bu sayede doruk kemik kütlesine ulaşmak desteklenecektir.
İkincil korunmada ulaştığımız doruk kemik kütlemizi korumamız ve kaybını önlememiz için aktif bir yaşam, aşırı düzeyde alkol, kahve ev sigara tüketiminden kaçınmak, yeterli D vitamini ve kalsiyum almaya devam etmek, diğer kullanılan ilaçlar ve hormonlar varsa uygun dozda kullanımını sağlamalıyız.
Fiziksel aktivite doruk kemik kütlesine ulaşmanın yanı sıra kişisel kondisyon, fleksibilite ve güç artışı ile düşmelerin ve dolayısıyla kırıkların önlenmesinde de önemlidir.
Son Olarak Kemik Erimesi İle İlgili Ne Söyleyelim?
Hiç unutmamalıyız ki hasta olmadan korunmayı öğrenmek daha ucuz ve daha etkilidir. “Çok endişeleniyorum, bu bende var mı?” ile doktora başvurmak yerine sormamız gereken soru “Bugünkü sağlığımın devamı için neler yapmam gerekir?” sorusudur. Bunu kemik erimesine uyarlarsak bugün yapmamız gereken şey yeterli D vitamini ve kalsiyum tüketimi ve fiziksel olarak aktif olmaktır.
Buna ek olarak çeşitli hastalık ve ilaç kullanımı olan, aile öyküsünde kemik erimesi açısından risk faktörleri bulunan tüm bireylerin ve erken menopoza girmiş olan veya menopoz sonrasında olan tüm kadınların kemik erimesi açısından tetkik edilmek üzere doktora başvurmaları gerekmektedir.
Hocam 36 yaşındayım menopoza girdim. Kemik erimesi tedavisi görmem gerekiyor mu?
Hocam merhaba, korse kullanımı kemik erimesi tedavisinde ne kadar etkili
Merhaba hocam, yaklaşık 2 yıl önce anoreksi tedavaisi gördüm. Şu an ideal kilomdayım. Ama önlem amaçlı kemik erimesi tedavisi de görmem gerekir mi?
Hocam anneme 2 gün önce kemik erimesi için serum uygulandı şu anda ayaklarına basamıyor çok acıdığını söylüyor bu geçicimidir