Sistemik Lupus Eritematozus
Lupus ya da kelebek hastalığı kesin sebebi bilinmeyen rahatsızlıklar grubuna girer. Özellikle kadınlarda daha yaygın karşılaşılan bu kelebek hastalığı, bağışıklık sisteminin vücuttaki sağlıklı doku ve hücrelere saldırması şeklinde ilerler.
Eğer kontrol altına alınmazsa hasta için hayati risk arz eder. Bu nedenle pek çok organ ve sistemi etkileyen kelebek hastalığının tedavisinde multidisipliner yaklaşımlardan faydalanılması ve etkilenen organa bağlı olarak en uygun tedavinin başlatılması gerekir.
Kelebek Hastalığı Nedir?
Kelebek hastalığı, Sistemik Lupus Eritematozus ya da kısaca SLE olarak bilinen bir otoimmün hastalıktır. Kronik ve iltihaplı şekilde ilerleyen lupus, bağışıklık sisteminden kaynaklanır.
Kelebek hastalığında bağışıklık sistemi vücudun kendi doku ve hücrelerini hedef alır, böylece farklı organlara tutunarak değişik problemlere neden olabilir. Kelebek hastalığında eklemler, böbrek, kalp, beyin ve cilt gibi farklı bölgeler etkilenebilir, bu nedenle tedavinin problemin ilerleyiş şekline ve etkilenen dokuya göre planlanması önemlidir.
Kelebek Hastalığı Neden Olur?
Kelebek hastalığı; kesin sebebi bilinmeyen, fakat kalıtsal ve çevresel faktörlere bağlı olarak ortaya çıktığı düşünülen bir hastalıktır. Özellikle sigara kullanma, yoğun stres ve fazla güneş ışığına maruz kalma gibi etmenlerin hastalık gelişiminde etkili olduğu belirtilmektedir.
Genellikle ailede bir kişide kelebek hastalığı tespit edilirse, diğer bireyler de risk altındadır ve bu nedenle genetik faktörlerin fazlasıyla etkili olduğu söylenebilir.
Yüksek risk altında olan grup ise şu şekilde listelenebilir:
- Kadınlarda hormonal değişikliklerin erkeklere göre daha fazla olması hastalık risk faktörünü artırır.
- Özellikle üreme çağındaki kadınlar hastalıktan daha fazla etkilenir. Menopoz sonrası dönemde ise risk biraz daha azdır, fakat yine erkeklere göre yüksektir.
- Erkeklerde daha nadir ortaya çıkmasına rağmen daha şiddetli şekilde ilerler.
- Sigara içmek, çeşitli ilaçlar kullanmak ve virüs sebebiyle gelişen bazı hastalıklar kelebek hastalığı riskini artırır.
- Tek yumurta ikizlerinden birinde lupus varsa, diğerinde olma ihtimali de oldukça yüksektir.
- Yaşlılar ve çocuklar hastalığın en kötü seyre sahip olduğu iki gruptur. Bu bireylerde lupus diğer gruplara göre daha sinsi şekilde gelişir ve genellikle akciğerleri etkiler.
Kelebek Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Kelebek hastalığı vücuttaki pek çok doku ve organa tutunma riskine sahiptir, bu nedenle her lupus hastasında gözlenen belirtiler bir diğerinden farklı olabilir. Pek çok bulgunun eşlik ettiği lupusta başlangıç belirtileri arasında özellikle eklem ağrıları yer alır. Diğer bulgulardan bazıları ise şunlardır:
- Halsizlik
- Yorgunluk
- Yeniden çıkmayan saç dökülmeleri
- Ciltteki küçük damarların etkilenmesi ile vaskülit adı verilen iltihaplanmanın gelişmesi
- Tırnak çevresinde lekeler oluşması, cilt altında kanama meydana gelmesi
- Ağız mukozasında iltihaplanma
- Burun ve yanaklarda kelebeğe benzer döküntülerin oluşması
- Parmak uçlarının soğuk havada mor ve beyaz renge dönmesi
- Büyük ve küçük eklemlerde oluşan, özellikle sabahları meydana gelen ağrılar
- Eklem iltihaplarına bağlı olarak ortaya çıkan kızarıklık ve şişlik
- Kaslarda tutulma, ağrı ve iltihaplanma
- Akciğer ve kalp zarında iltihaplanma
- Zatürre gelişimi
- Dalak ve karaciğer büyümesi
- Sindirim sistemi ile ilişkili problemler
- Karın zarı iltihaplanmasına bağlı karın ağrıları
- Böbrek tutulumu nedeniyle idrarda kan ve protein bulgusu
- Böbrek yetmezliği ve böbrek iltihabı
- Sinir sistemine bağlı durumlarda migren, epilepsi ve denge sorunları
Kelebek Hastalığında Tanı ve Tedavi Yöntemleri
Kelebek hastalığının teşhisinde en sık kullanılan yöntem kan testleridir. Bunun için hastalarda kan sayımı yapılır ve böbrek testleri değerlendirilir. Ek olarak akciğer grafisi, anti DNA, ANA ve LE hücresine bakılması da gerekir. Hekimin gerekli gördüğü durumlarda organ tutulumuna bağlı olarak farklı testler uygulanabilir.
Organ tutulumu lupus tedavisinde belirleyicidir. Hastalık her doku ve organda farklı tedavi yöntemlerinin uygulanmasını gerektirebilir, ayrıca kimi durumlarda etkilenen bölgeler birden fazladır. Bu nedenle lupus tedavisinde multidisipliner bir yaklaşım ele alınır.
Erken tanı ise hastalığın ilerlemesini engelleme ve şiddetini hafifletmede oldukça önemlidir. İlerlemiş vakaların geri döndürülmesi mümkün değildir, fakat erken tanı konulan hastalarda etkili tedavi yöntemlerine başvurulabilir.
Kelebek hastalığının tedavisinde bir diğer belirleyici faktör de bulguların şiddetidir. Farklı doku ve organlarda gözlenen iltihapları ortadan kaldırmak için buna yönelik ilaçların kullanılması gerekir. Ayrıca bağışıklık sistemini baskılayan steroid içeren ilaçlar kullanılarak bağışıklık sisteminin vücut dokularına saldırması engellenebilir.
