Kronik akciğer hastalığı olan hastalarda tedavinin önemli bir parçasıdır. Semptomları azaltır ve kontrol eder, fonksiyonel kapasiteyi arttırır, hastaların sağlık harcamalarını azaltır. İlk çalışmalar 1970 li yıllarda başlamıştır. 1990’lı yıllarda kabul görmesi ile günümüzde kronik akciğer hastalarında standart tedavinin bir parçası haline gelmiştir.
Pulmoner Rehabilitasyon Nedir?
Klinik veya fizyolojik olarak saptanmış kronik respiratuvar hastalığa bağlı yetersizlik veya özürlülüğü olan bireyin kişisel günlük fonksiyonlarını ve sağlıkla ilişkili yaşam kalitesini optimal olarak sürdürebilmesi için kanıta dayalı tanı ve tedavi seçeneklerini sistematik olarak kullanan multidisipliner ve kapsamlı bir yöntemdir.
Multidisipliner bir yaklaşımdır. Bireysel olarak plan yapılması gerekir. Fiziksel ve sosyal fonksiyonların arttırılması, semptomları gidermek, fonksiyonel kapasiteyi arttırmak ve yaşam kalitesini yükseltmek hedeflenmektedir. Semptomatik akciğer hastalığı olan hastalarda bakımın bir parçasıdır.
Pulmoner Rehabilitasyonun Komponentleri Nelerdir?
- Hastalarda ilk değerlendirme, eğitim, egzersiz eğitimi, psikososyal destek, nutrisyonel destek ve son değerlendirme yapılmaktadır. Bu program 6-12 hafta süren bir programdır, haftada 3 gün 2-4 saat süren seanslar halinde uygulanır.
Kronik obstruktif akciğer hastalığında en belirgin fizyopatolojik bulgu eforla daha da belirginleşen ekspiratuvar hava akımı kısıtlanması ve hava hapsidir. Solunum dürtüsü ve solunum frekansında artma ve tidal volümde azalmayla karakterize hızlı yüzeyel solunum vardır ve bu durum nefes darlığı ve aktivite düzeyinde azalma ile sonuçlanır.
- Respiratuvar hastalık sonucunda Periferik kas disfonksiyonu
- Respiratuvar kas disfonksiyonu
- Beslenme bozukluğu
- Kardiyak bozukluk
- İskelet hastalığı
- Duyusal defektler
- Psikososyak disfonksiyon
- Kondisyon bozukluğu
- Malnutrisyon
- Hipokseminin etkisi
- Steroid miyopatisi
- Hiperinflasyon
- Diafragmatik yorgunluk
- Anksiyete, suçluluk, uyku problemleri
- Pulmoner Rehabilitasyonun hava akımı kısıtlanmasına direkt etkisi yoktur. Laktat üretiminde ve belirli bir iş yükündeki ventilasyonda azalmaolmaktadır. Periferik kas disfonksiyonunun iyileşmesi ve egzersiz sırasında dinamik hiperinflasyonda azalma, dispnede azalma ve egzersiz kapasitesinde artış sağlanmaktadır.
- Pulmoner Rehabilitasyonda hedefler solunum iş yükünü azaltmak, pulmoner fonksiyonu artırmak, arteryel kan gazlarını düzeltmek, dispneyi azaltmak, enerji verimliliğini artırmak, bozuk nütrisyonu düzeltmek, egzersiz performansını ve günlük yaşama aktivitelerinin düzeyini iyileştirmek, duygu durumun düzelmesi, sağlıkla ilişkili harcamaların azaltılması ve yaşam süresini uzatmaktır.
- Pulmoner Rehabilitasyonda yatarak veya ayaktan yapılabilir. Hastanede veya toplum-bazlı olmasına hastalık şiddeti, hastanın yaşı ve tercihi, ek hastalıkları, çevre şartlar, rehabilitasyon merkezine uzaklık, aldığı ek tedaviler ve hastanın fiziksel, fonksiyonel ve psikososyal durumuna göre karar verilir.
- Hastaların değerlendirilmesinde anamnez, fizik muayene, başlangıç akciğer grafisi, istirahat EKG’si, solunum fonksiyon testleri, arteryel gaz analizi, sağlık durumu ve fonksiyonel değerlendirme testleri ve egzersiz testleri yer almaktadır.
Kimlerde Pulmoner Rehabilitasyon Yapılır?
- KOAH
- Astım
- Göğüs duvarı hastalıkları
- ARDS sonrası akciğer hastalığı
- Akciğer kanseri
- Bazı nöromuskuler hastalıklar
- Perioperatif durumlar (Torasik, abdominal cerrahi vb)
- Postpolio sendromu
- Akciğer nakli öncesi ve sonrası
- Akciğer hacim azaltma cerrahisi öncesi ve sonrası
Pulmoner Rehabilitasyon İçin Hasta Seçiminde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Semptomatik kronik akciğer hastaları olup durumu stabil olan, solunum zorluğu yaşayan (Dispneik), egzersiz toleransı azalmış, günlük yaşam aktivitelerinde kısıtlılık yaşayan, programa katılmaya hevesli olan ve pulmoner rehabilitasyon programına katılmasını engelleyen hastalığı olmayan kişiler tercih edilmeli.
Kimler Pulmoner Rehabilitasyon İçin Uygun Değildir?
Egzersiz esnasında hastaların sağlığını tehlikeye sokabilecek unstabil komorbiditeler, ciddi Pulmoner Hipertansiyon, angina, yeni geçirilmiş kalp krizi, Aort kapağı hastalığı olanlar, konjestif kalp yetmezliği, diyabet, egzersiz yapamayacak hastalar (ortopedik yaralanma gibi), hastaların rehabilitasyona alınmasına engel olabilecek durumlar olması (kognitif/psikiyatrik bozukluğu olanlar, ileri artrit, öğrenmede zorluk, katılmaya isteksiz olması gibi) durumlar katılıma engeldir.
Pulmoner Rehabilitasyon Öncesi Hangi Egzersiz Testleri Yapılmaktadır?
- Kardiyopulmoner basamaklı egzersiz testi
- Tek basamaklı dayanıklılık testi
- 6/12 dk yürüme testi
- Gidip-gelme (Shuttle) testi
VO₂ Max Kavramı Nedir?
Maksimal oksijen tüketim hızıdır. Aerobik kapasitenin ölçüm birimidir. Açık devre spirometri sistemi toplanan solunum havasındaki O₂ ve CO₂’nin ölçümünü kapsamaktadır. Kişiye önceden belirlenmiş “egzersiz test protokolleri” kullanılarak yoğunluğu tedricen artan egzersiz testi uygulanarak, ekspire edilen gazların metabolik analizi yapılır. Direkt yöntemle veya indirekt yöntemle ölçüm yapılır.
6 Dakika Yürüme Testi nedir?
Pulmoner testler içinde en kolay uygulanan ve en yaygın kullanılan testtir. Özel bir ekipmana ihtiyaç yoktur. En az 30 metre uzunluğunda hastanın rahat yürüyebilmesi için normalde kullanılmayan bir koridor olması Ölçüm sırasında kronometre kullanılabilir. altı dakikanın tam olarak tutulduğundan emin olunmalıdır. Egzersiz sırasında oluşacak olan hipoksiyi gözlemek için pulse oksimetre kullanılabilir. Ama test standartında olması gerekmemektedir.
Pulmoner Rehabilitasyon Komponentleri Nelerdir?
- Hasta eğitimi ve sigara bıraktırma
- Nutrisyonel değerlendirme ve destek
- Psikososyal destek
- Uzun süreli oksijen tedavisi
- Mekanik ventilasyon
- İş ve uğraşı tedavisi
- Bronşiyal hijyen teknikleri
- Kontrollü solunum teknikleri
- Egzersiz eğitimi
Eğitimde Neler Vurgulanmalıdır?
Hastaların enerjilerini koruması ve işin basitleştirilmesi önerilir. Medikal tedavi ve diğer tedaviler hakkında bilgi verilmeli. Beslenme önerileri ve hastalığın prognozu hakkında bilgi verilmeli. Kronik hastalıklarda oluşan fiziksel ve psikososyal değişikliklerin daha iyi anlaşılması sağlanmalı. Eğitimle hasta bilinçlendirilir ve kendi kendini tedavi etmede daha becerikli hale gelir.
Uzun Süreli Oksijen Tedavisi Hakkında Neler Söylemek İstersiniz?
PaO2 <7,3 kPa (55 mmHg) veya SaO₂ <%90 olduğu zaman öneril Puls oksimetre ile takip edilerek PaO₂ en az 8,5 kPa’›n (SaO₂ >%92) üzerinde olacak şekilde izlenir. İstirahat sırasında hipoksemisi olmayan akciğer hastaları ambulasyon sırasında sıklıkla belirgin arteryel oksijen desaturasyonu (SaO₂ <%4’den fazla veya %88-90’dan fazla düşme) gösterebilir. Ambulatuar destek oksijen tedavisidir.
Bronşiyal Hijyen Teknikleri Nelerdir?
- Zorlu ekspirasyon teknikleri
- Aktif solunum teknikleri siklusu
- Otojenik drenaj
- Pozitif ekspiratuar basınç uygulaması
- Flutter solunumu
- Postural drenaj
- Perküsyon ve vibrasyon
- İnsentif spirometri
Pozitif Ekspiratuar Basınç Uygulaması Nedir?
Bir dirence karşı ekspirasyon hava yolu kollapsını önler ve kollateral ventilasyonu duzeltir. PEB, fonksiyonel reziduel kapasiteyi arttırmaktadır. Kollateral ve küçük hava yollarındaki direnci azaltmaktadır. Özel bir ekipmanla uygulanır. Ekspirasyon sırasında ekspiratuvar basınç 10-20 cm H2O basıncında sürdürülür.
Vibrasyon:
Kardiyopulmoner resusitasyona benzer şekilde bir manevranın 10-15 Hz frekansla drene edilecek bölge üzerine ekspirasyon sırasında uygulanması
Postüral Drenaj Nedir?
Postural drenajda amaç hava yollarından mukusun atılımını artırmaktır. Yercekimi yardımlı pozisyonlar verilmesi ile sağlanmaktadır. Santral hava yollarına mukusun taşınmasını kolaylaştırmada yercekiminden yararlanmak icin ana bronş en vertikal pozisyonda olacak şekilde hasta yerleş Postural drenajdan 10-20 dakika once bronkodilatator kullanılmalıdır.
Salgı birikimi daha cok gece olduğundan ilki sabah kahvaltıdan önce yapılmalı ve günde 3-4 kere, her bir özel pozisyon 5 dakikadan başlayarak 15 dakikaya uzatılmalıdır. Yemeklerden en az iki saat sonra yapılmalı ve postural drenajı takiben kontrollü öksürük veya huffing teknikleri kullanılmalıdır.
Flutter Solunumu Nedir?
Mukusun temizlenmesini kolaylaştırmak amacıyla ağızda dalgalanan bir ekspirasyon basıncı ve hava akımı oluşturulur. Özel bir ekipman gerekir.
İnsentif Spirometri
Bir cihaz yardımıyla uzun, yavaş ve derin nefes alma sağlanır. Hastaya akciğerleri nasıl şişirebileceğini ve bunu sürdürebileceğini görsel geri bildirim sağlayarak öğretmektedir. Cihaz ile daha onceden belirlenen seviyeye kadar derin ve yavaş bir soluk alınır, 3 sn süre ile içeride tutulan hava ağızlık çıkarılarak dışarıya üflenir. 10-15 kez tekrarlandıktan sonra kontrollu öksürük manevrası ile balgam çıkarılır.
Kontrollü Solunum Teknikleri Nelerdir?
- Büzülmüş dudak solunumu
- Segmental solunum
- Gevşeme egzersizleri
- Diafragmatik solunum
- Yavaş ve derin solunum
- Hava çevirme tekniği
- Kurbağa solunumu
- Trendelenburg ve öne eğilme postürleri
- Abdominal kuşak
Pulmoner Rehabilitasyona Aday Hastada Egzersiz Kısıtlanmasına Neden Olan Belli Başlı Faktörler Nelerdir?
- 1-Kardiyovasküler nedenler
- 2-Pulmoner nedenler
- 3-Periferik nedenler
- 4-Diğerleri (Kondüsyonsuzluk, motivasyon eksikliği gibi…)
Pulmoner Rehabilitasyona Aday Hastada Egzersiz Kısıtlanma Mekanizmaları Nelerdir?
- Ventilatuvar kısıtlanma (Solunum rezervi azalır): dispne, hipoksemi, laktik asidozis ve hipoventilasyon
- Ventilatuvar yetmezlik (dinamik hiperinflasyon vardır): havayolu kollapsı, takipne, hipoventilasyon vardır
- Gaz değişim bozuklukları (hipoksemi veya hiperkapni): desatürasyon ve respiratuvar asidozis
- Kardiovasküler kısıtlanma: angina, hipertansiyon ve aritmi
- Kondüsyonsuzluk: erken laktik asidozis
- Semptomatik kısıtlanma: dispne, anksiyete ve korku
Egzersiz Programlarının Şiddetinin Belirlenmesinde Neler Dikkate Alınmaktadır?
- Kalp hızı: KOAH’lı bir hastada fizyolojik hedef olarak kalp hızını kullanmanın çok doğru olmadığı ileri sürülmekte (sorun ventilatuvar kısıtlanma ve gaz değişim bozuklukları)
- Pik İş yükü ve VO₂ : Maksimum semptom sınırlı uygulanan egzersiz testinde elde edilen
- Semptomlarının şiddeti: Borg skalası ile elde edilen skor egzersiz şiddetini belirlemede önemli
Egzersiz eğitiminde aerobik egzersizler, alt ve üst ekstremite ve omuz kuşağı egzersizleri, solunum kasları egzersizleri, nöromuskuler elektirk stimülasyonu, kuvvetlendirme eğitimi yer almaktadır. Bireysel egzersiz programı düzenlenmeli ve alt ekstremite egzersizleri her egzersiz programında yer almalıdır (koşu bandında yürüyüş veya sabit bisiklet). Eğitimin süresi, sıklığı ve yoğunluğunun bireysel düzenlenmesi önerilir. Hastanın yapabileceği en üst seviyede egzersiz eğitimi yapılmalıdır. En azından haftada 20-30 dk/3 seans olarak planlanmalı. Maksimum kapasitenin %60-70’i düzeyinde yoğunlukta başlanmalıdır. Devamlı/aralıklı yapılabilir. Egzersiz sırasındaki şiddetli göğüs ve bacak ağrısı, neden tespit edilene kadar egzersiz yapmaya engeldir. Egzersiz sırasında 12 yönlü EKG takibi koroner hastalıkları ekarte etme yönünden önemlidir. Unstabil angina veya konjestif kalp yetmezliği egzersiz için kontrendike durumlardır.
Egzersiz sırasında “Satürasyon takibi: desatürasyon tespiti” önemlidir.
- Özellikle SaO² <%88 ise veya egzersiz sırasında %88 in altına iniyorsa egzersiz sırasında destek O² tedavisi önerilmeli. Halen nonhipoksemik hastalarda destek O² uygulanmasının faydasına yönelik veri mevcut değildir. Destek O²’ye rağmen devam eden şiddetli hipoksemilerde veya %20 den fazla gelişen desatürasyonlarda egzersiz
Ağırlıklı üst ekstremite eğitimi Ağırlık (500-750 gr): iki dk süreyle, solunum frekansına eşit şekilde, ağırlığı omuz seviyesine kaldır (vertikal ve oblik olarak), 2 dk istirahat ettirilir. Bu zinciri 7-8 kere tekrarlaması (28-32 dk) sağlanır. Ağırlık her 5 egzersiz seansından sonra 250 gr artırılır. 24 seans (8 hafta) uygulama önerilir.
Solunum Kasları Egzersizleri Nelerdir?
- İstemli isokapnik hiperpne: Günde iki kez 10-15 dk süreyle mümkün olabildiğince yüksek seviyede dakika ventilasyonu yapmak
- İnspiratuvar direncli yüklenme: Hastadan gittikce çapı daralan inspiratuvar deliklerden nefes alıp vermesi istenir
- İnspiratuvar eşik yüklenme: Sadece ağız basıncı belli bir değere ulaştktan sonra inspirasyona izin veren eşik yüklenme cihazı ile eğitim yaptırılır.
Psikososyal Destek Neden Gerekmektedir?
Hastalarda anksiyete ve depresyon, yalnızlık hissi, öfke, korku ve netice de sedanter yaşam stili ve toplumdan kaçınma durumu oluşmaktadır. Bu nedenle stres azaltma tekniklerinin öğretilmesi önemlidir.
Nutrisyonel Değerlendirme ve Destek Neler İçerir?
Bu hastalarda kilo kaybı ve kas kitlesi kaybı karakteristiktir. Düşük vücut kitlesi olanlarda prognoz daha kötüdür. Az-az ve sık-sık yemek yemesi, küçük lokmalarla beslenmesi, ağzını çok doldurmaması istenir. Beslenme sırasında verilen destek oksijenin arttırılması önerilir. Karbonhidrattan fakir beslenme ve protein olmayan kalori alımının sağlanması önerilmektedir.
Merhaba,
Şu an akciğer enfeksiyonu ile yoğun bakımda olan 75 yaşındaki Parkinson PSP hastası babam için önümüzdeki günlerde evde solunum cihazıyla devam etmesi için hazırlık yapıyoruz. Bu durumda solunumunun güçlenmesi ve cihazdan ayrı yaşayabilmesi için yardıma ihtiyacımız var.
Bizimle gün/saat veya çalışma sisteminize göre fiyat bilgisi paylaşmanızı rica ediyorum.
Teşekkür ederim iyi çalışmalar dilerim