Ağrı aslında kötü bir şey değil; tam tersine, vücudumuzun bizi korumak için geliştirdiği bir alarm sistemi.
Bazı insanlar hiç ağrı hissetmeden doğar ve bu durum onların erken yaşta hayatlarını kaybetmesine neden olabilir.
Nasıl ki evimize alarm sistemi kurarız – hırsız girerse, yangın çıkarsa, gaz sızarsa uyarı verir – vücudumuz da böyle çalışır.
Her yerimize yayılmış sensörler var: En çok da derimizde. Ama iç organlarda da var. Bunlar;
- Aşırı sıcak,
- Soğuk,
- Basınç,
- Kimyasal maddeler gibi şeyleri algılar.
Bu sensörler uyarıldığında sinyalleri omuriliğe gönderir.
Omurilik, evin alarm kutusu gibi çalışır. Alarmı açar, kapatır, şiddetini ayarlayabilir.
Oradan da beynimize bilgi gider. Beyin, bu bilgiyi değerlendirir:
“Ambulans mı çağıralım, bekleyelim mi?” gibi karar verir.
Nosiseptif Ağrı
Bir yere çarptığında, yandığında ya da bir hastalık geçirdiğinde hissettiğin ağrı budur.
Yani vücut zarar gördü, alarm çaldı.
Yanıklar, apandisit, böbrek taşı, regl sancısı gibi durumlar bu gruba girer.
Genelde kısa sürer. Vücut iyileşince ağrı geçer.
Tedavisinde:
- Buz uygulaması
- Ağrı kesiciler
- TENS cihazı (elektrik uyarısı veren cihazlar)
- Ve bazı durumlarda daha güçlü ilaçlar (opioidler) kullanılır.
Nöropatik Ağrı
Bu ağrı, sinir sisteminin kendisinde bir sorun olduğunda ortaya çıkar.
Yani alarm sistemi bozulmuştur. Biri kabloları kesmiş gibi düşün.
Yangın yok ama alarm çalıyor.
Örnekler: MS hastalığı, omurilik yaralanması, inme.
Belirtiler: Uyuşma, karıncalanma, yanma, elektrik çarpması hissi.
Bu ağrı daha farklıdır ve klasik ağrı kesiciler pek işe yaramaz.
Tedavisinde, sinirleri yatıştıran ilaçlar kullanılır:
- Antidepresanlar
- Epilepsi ilaçları
- Özel sprey/kremler
Nosiplastik Ağrı
Bu ağrıda ortada gerçek bir hasar kalmamıştır ama vücut hâlâ ağrı sinyali üretmeye devam eder.
Yani yangın çoktan sönmüştür ama alarm susmaz.
Örnek: Fibromiyalji, bazı sırt-bel ağrıları.
Vücut iyileşmiş olsa bile kişi ağrıyı hissetmeye devam eder.
Korku, stres, geçmiş deneyimler bu ağrıyı besler.
Belki sigorta mutfağı yeniledi ama aile hâlâ oraya giremiyor, korkuyor, panikliyor.
İşte beyin de böyle; eski acıları tekrar yaşamak istemiyor.
Tedavi: Beyni Yeniden Eğitmek
Bu tür ağrılarda amaç, sistemi yeniden programlamak.
Çünkü ağrı gerçektir ama nedeni fiziksel değil; sistem yanlış sinyal veriyor.
Tedavide:
- Zihin-beden terapileri
- Egzersiz
- Davranışsal terapi
- Eğitici anlatımlar
- Ve bazı özel ilaçlar (opioid dışı) kullanılır.
Opioidler (morfin vb.) bu ağrıyı daha da kötüleştirebilir.
Ne Yapmalı?
- Ağrının hikâyesini doğru öğrenmek (Ne zaman başladı, ne tetikliyor, ne iyi geliyor?)
- Zihin sağlığına da bakmak
- Fiziksel ve nörolojik muayene
- Gerekirse MR, ultrason gibi testlerle desteklemek
